دستگاه تقطیر ساده برای جداسازی چه موادی است؟ علوم نهم
انسان از دیرباز به دنبال راه‌هایی برای استخراج عصاره و خواص مفید گیاهان بوده است. یکی از این روش‌ها، استفاده از دستگاه تقطیر یا همان دستگاه عرقگیری و گلاب گیری است. این دستگاه‌ها با جدا کردن بخش مایع معطر از مواد گیاهی، عرقیات گیاهی و گلاب را به ما هدیه می‌دهند.
دستگاه تقطیر چیست؟ برای جداسازی چه موادی کاربرد دارد؟
دستگاه تقطیر، که به آن عرقگیر یا گلابگیر هم می‌گویند، وسیله‌ای شگفت‌انگیز است که با استفاده از یک فرآیند به نام تقطیر، مایعات را از یکدیگر جدا می‌کند. فرض کنید مخلوطی از آب و الکل دارید. نقطه جوش آب 100 درجه سانتیگراد و نقطه جوش الکل 78 درجه سانتیگراد است. با استفاده از دستگاه تقطیر، می‌توان این دو مایع را از هم جدا کرد. همچنین با استفاده از این دستگاه می‌توان از گل‌ها، برگ‌ها، میوه‌ها و سایر قسمت‌های گیاهان، عرقیات معطر و پرخاصیت مانند گلاب، عرق نعناع، عرق بادرنجبویه و… تهیه کرد. در ضمن از دستگاه‌های تقطیر صنعتی برای جداسازی الکل از مخلوط‌های تخمیری استفاده می‌شود.
لوازم و تجهیزات دستگاه های تقطیر
دستگاه تقطیر از بخش‌های مختلفی تشکیل می‌شود که هر کدام وظیفه‌ای خاص را بر عهده دارند. در ادامه به معرفی برخی از مهم‌ترین تجهیزات دستگاه های تقطیر و لوازم تقطیر می‌پردازیم:
دیگ تقطیر
دیگ تقطیر، محل قرارگیری مواد اولیه و انجام فرآیند تقطیر است. انتخاب یک دیگ مناسب، نقشی اساسی در کیفیت و کارایی دستگاه تقطیر شما خواهد داشت. دیگ‌های تقطیر با واشرهای سیلیکونی در درب خود، از خروج بخار هنگام عرقگیری جلوگیری می‌کنند. این دیگ‌ها در ظرفیت‌های 16 تا 100 لیتری عرضه می‌شوند. دیگ‌های 16 و 22 لیتری برای استفاده روی گاز کابینتی مناسب بوده و دیگ‌های بزرگتر باید روی گازهای زمینی استفاده شوند. برای جلوگیری از مسدود شدن مسیر خروجی، دیگ‌ها باید دو سوم ظرفیت خود پر شوند. روی درب دیگ‌ها اتصالات برنجی برای خروج بخار با لوله مسی وجود دارد. دیگ‌های تا 50 لیتری با یک خروجی و دیگ‌های 100 لیتری با دو خروجی طراحی شده‌اند تا سرعت لازم برای عرقگیری را تأمین کنند.
خنک کننده یا کندانسور
کندانسور محل خنک شدن بخارات حاصل از تقطیر است. خنک کننده و کندانسور های عرقگیری خانگی غالبا در سه مدل خنک‌کننده سطلی آبی، کندانسور برقی و کندانسور تقطیر شیشه ای تولید می‌شوند.
دستگاه تقطیر با خنک کننده سطلی آبی
دستگاه تقطیر با خنک کننده سطلی آبی، با استفاده از گردش آب، بخار تقطیر را به مایع تبدیل می‌کنند. اتصالات برنجی سفارشی و واشرهای فیبری و مسی با کیفیت در این دستگاه‌ها استفاده می‌شود تا از پرت بخار جلوگیری شود. ورودی بخار در قسمت بالایی لوله مسی و خروجی مایع در قسمت پایینی آن تعبیه شده است. ورودی آب در پایین و خروجی آب گرم در بالای سطل خنک‌کننده قرار دارد تا فرآیند تقطیر بهینه انجام شود و مایع حاصل از تقطیر به شیشه هدایت شود. این طراحی باعث می‌شود بخار داغ به مایع تبدیل شود و آب گرم به راحتی خارج شود، که کارایی فرآیند تقطیر و عرقگیری را بهبود می‌بخشد.
دستگاه تقطیر با خنک‌کننده برقی
دستگاه تقطیر با خنک‌کننده برقی با استفاده از قدرت فن مکنده و فین‌های آلومینیومی، بخار را به مایع تبدیل می‌کنند. ورودی بخار در بالای لوله مسی و خروجی مایع در پایین آن تعبیه شده است و شیلنگ و بست‌های همراه برای اتصالات ایمن استفاده می‌شوند. اتصالات با جوش نقره انجام شده و طراحی مسیر لوله مسی به صورت رو به پایین برای افزایش راندمان و سرعت تقطیر است. طراحی اشتباه در جهت لوله‌ها می‌تواند باعث برگشت بخار و افزایش فشار خطرناک در دیگ تقطیر شود.
کندانسور شیشه‌ای
کندانسور شیشه‌ای دستگاه تقطیر دارای یک ورودی بخار در قسمت بالایی و یک خروجی مایع در قسمت پایینی است. همچنین، دارای یک ورودی و خروجی آب شهری برای گردش آب خنک‌کننده است. مزیت اصلی این کندانسور عدم سولفاته شدن آن است، اما برای کارکرد بهینه باید از لوله یا شیلنگ مسی در مسیر ورودی بخار استفاده شود. این اتصال مسی باید پس از هر بار استفاده تمیز یا در صورت تغییر رنگ تعویض شود. مکانیزم عملکرد آن مشابه خنک‌کننده سطلی است و با گردش آب، عمل عرقگیری را انجام می‌دهد.
لوازم جانبی دستگاه تقطیر
لوازم جانبی دستگاه تقطیر شامل ویگرو، ترمومتر، ترمومانومتر، همزن استیل، الکل سنج، مزور و ذغال اکتیو می‌باشند. ویگرو، یک محصول شیشه‌ای، با مکانیزم سد راهی و طراحی سوزنی شکل، ناخالصی‌ها را به داخل دیگ برمی‌گرداند و عرقیات شفاف‌تری تولید می‌کند. ترمومتر و ترمومانومتر دمای داخل دستگاه را نمایش می‌دهند. ترمومانومتر همچنین فشار را کنترل می‌کند. همزن استیل برای آماده‌سازی محصول قبل از تقطیر استفاده می‌شود. الکل سنج درصد الکل را نشان می‌دهد و با مزورهای شیشه‌ای یا پلاستیکی همراه است. مزور منقاری برای مشاهده لحظه‌ای درصد الکل کاربرد دارد. ذغال اکتیو نیز در مسیر خروجی مایع قرار می‌گیرد و به تصفیه و شفافیت نهایی محصول کمک می‌کند.
طرز کار دستگاه تقطیر
استفاده از دستگاه تقطیر برای گلاب گیری خانگی با بازدهی بالا و حجم تولید بیشتر، شامل مراحل زیر است: ابتدا گلبرگ‌ها را در دیگ تقطیر قرار می‌دهیم و لوله مسی را محکم کنید. پس از روشن کردن شعله و جوش آمدن مواد، بخار وارد شلنگ سیلیکونی می‌شود. فن کندانسور برقی را روشن کنید تا بخار به مایع تبدیل شود. مایع تقطیر شده را درون ظرف جمع‌آوری کنید. پس از اتمام کار، دستگاه را خاموش کنید و شیلنگ سیلیکونی را جدا کنید.
